Bircza
Miejscowość ta jest jedną z najwcześniej wymienianych w zachowanych materiałach historycznych osadą w dorzeczu Stupnicy. Informacja ta mówi, iż w roku 1418 właścicielami osady byli Iwanko i Łukasz. W tym samym czasie pojawiła się też po raz pierwszy nazwa Bircza, która przetrwała do dzisiaj.
Nazwa miejscowości tłumaczona jest dwojako. Według innych - pochodzi ona od węgierskiego słowa birka - czyli owca o krótkiej, mocno pokręconej wełnie. Po przekształceniu tej nazwy zgodnie z zasadami polskiej gramatyki i przetłumaczeniu, naukowcy utrzymali dosłowne określenie osady - owcza osada. Inna grupa naukowców jest zdania,że nazwa pochodzi od nazwy topograficznej bier - wzbierać, co wiąże się z przepływającą wzbierającą przez Birczę rzeką Stupnicą.
Początki Birczy nie są do końca poznane, ponieważ z tamtego okresu zachowało się bardzo mało informacji. Jedną z nich jest to, iż w 1437 roku Bircza i Lipka należały do powiatu przemyskiego. Początek wieku XVI był dla mieszkańców Birczy ogromnie tragiczny. W 1524 r. na miasteczko najeżdżają Tatarzy, którzy kompletnie je ograbili. A kiedy po dwóch latach życie zaczęło wracać do normy, wybuchł pożar, który pochłonął większość zabudowań. Jednak tragiczne lata minęły i Bircza zaczęła rozkwitać, przeżywać swoje najlepsze lata. W roku 1569 była już miastem, a nie, jak do tej pory, miasteczkiem. Rozwój gospodarczy, wzrost poziomu życia mieszkańców Birczy trwał przez cały XVII wiek. Jednak początkiem wieku XVIII stabilizacja została zachwiana przez ówczesnych właścicieli, tj. Kowalskich, Błońskich, Łuczawskich,Humnickich. Ich sprzeczne interesy i plany, co do dalszego rozwoju Birczy ograniczyły w dużym stopniu rozwój gospodarczy miasta. Od połowy XIX wieku Bircza stała się miastem powiatowym, mieścił się tu sąd grodzki, urząd podatkowy i notarialny. Podczas II wojny światowej główne straty poniesiono w trakcie walk o twierdzę Przemyśl w październiku 1914 roku. II wojna światowa również odcisnęła swoje piętno na życiu miasta. 11 września 1939 r. 2 niemiecka dywizja piechoty górskiej stoczyła bój z 24 dywizją piechoty polskiej w okolicy Birczy. Wyzwolenie nastąpiło 27 lipca 1944 r. za sprawą Armii Radzieckiej. Już dzień później życie w mieście zaczęło wracać donormy. Obecnie gmina zajmuje powierzchnię 25 404 ha, co daje jej trzecie miejsce pod względem obszaru gmin w Polsce. Prawie 60% to tereny zalesione. Gminę zamieszkuje w 24 wsiach 27 245 mieszkańców. Władze gminy jak i jej mieszkańcy widzą swoją szansę w rozwoju turystyki i agroturystyki. Region ten omijany był do tej pory przez turystów. Należy jednak zwrócić uwagę na historię oraz specyficzne położenie, stające się coraz atrakcyjniejsze. Poznanie Birczy stanowi wstęp do dalszych wędrówek po wyższych partiach Karpat Wschodnich.Na szczególną uwagę zasługują zabytki architektury sakralnej, którestanowią ciekawy element birczańskiego krajobrazu. Ciekawe miejsca odnajdują tu również miłośnicy archeologii i przyrody oraz ci, dla których najważniejsza jest cisza, a wycieczki po stosunkowo niskich górach są miejscem do refleksji.Na wspaniały wypoczynek zaprasza Ośrodek Szkoleniowo - Wypoczynkowy Nadleśnictwa Bircza w Wojtkówce, liczący 42 miejsca oraz ośrodek wypoczynkowy w Arłamowie. W latach 1968 - 1982 istniał tam Łowieck Ośrodek Urzędu Rady Ministrów, przeznaczony do przyjmowania gości najwyższego szczebla. Wśród atrakcji należy wymienić ścieżkę przyrodniczo - dydaktyczną na Krępaku. Do rezerwatu Krępak można dojechać autobusem PKS,jadącym z Przemyśla w kierunku Birczy i odwrotnie, samochodem lub rowerem. Jadąc autobusem, należy wysiąść na przystanku Panieński Czub, a następnie drogą w kierunku Birczy przejść około 200 m do parkingu. Tu właśnie zaczyna się trasa ścieżki, której długość wynosi 24 km. Ścieżka zaczyna się tablicą z mapą sytuacyjną, na trasie rozlokowano 11 tablic przystankowych.
Fredropol
Miejscowość położona u podnóża Pogórza Przemyskiego, na obszarze tzw. Pogórza Hermanowickiego, stanowiącego część Bramy Przemyskiej. Fredropol jest siedzibą gminy, liczy ok. 600 mieszkańców. Miasto zostało założoneprawdopodobnie przez Stanisława Józefa Fredrę, pomiędzy 1270, a 1740 rokiem,na terenach istniejącej od średniowiecza wsi Kormanowice. Wieś wraz z ręką panny Kormanickich przeszła w posiadanie rodziny Fredrów w 1507 roku. Część historyków lokację miejską Fredrpola przesuwa na połowę XVIII wieku i przypisuje "statyście" i ideologowi złotej wolności szlacheckiej, Andrzejowi Maksymilianowi Fredrze. Tak, czy inaczej lokacja miejska nie przyniosła szczególnych rezultatów, miasto nie rozwijało się ponad rozmiary rezydencjiFredrów, mimo że już w 1720 roku osada miała prawo organizowania corocznychjarmarków. O dawnej miejskości świadczy tylko nazwa ( od grec. Polis - miasto), nie zachował się nawet układ wytyczonego tu rynku, a to na skutekzniszczeń spowodowanych tak przez I i II wojnę światową. Do dziś zachowałysię natomiast pozostałości zamku, który został wybudowany przez Jana lubAndrzeja Fredrę ( nie ma dokumentów, które potwierdzałyby dokładną datębudowy ). W latach 1656 - 57 został zniszczony przez Szwedów i wojskaRakoczego, a w 1672 r. przez Tatarów. Miasto wraz z zamkiem pozostało w rękachrodziny Fredrów do 1729 r. W tedy to Katarzyna Fredro wyszła za StanisławaRupniewskiego z Małogoszczy. Katarzyna wraz z mężem przeniosła się na ziemiękielecką, a zamek doprowadzono do ruiny. Miasteczko Fredropol słynęło z żupsolnych. Gmina Fredropol leży w pobliżu granicy z Ukrainą, co sprzyjakontaktom międzynarodowym. Gmina ma dobre warunki do rozwoju turystyki irekreacji, sprzyjają temu duże kompleksy leśne, bogate w grzyby i jagody, jakrównież brak jakichkolwiek zagrożeń dla stanu środowiska naturalnego. Brakwiększych zakładów przemysłowych powoduje, że gmina ma charakter typoworolniczy, dominują drobne zakłady usługowo - handlowe i gospodarstwa rolne.
Krzywcza
Miejscowość leżąca nad potokiem Kamionka, na lewym brzegu Sanu. Pierwszawzmianka historyczna o miejscowości pochodzi z końca XV wieku. Należała wówczasdo Krzywieckich, stanowiła ich rodzinne gniazdo. W 1398 r. była już miastem.Następnymi właścicielami po Krzywieckich była rodzina Orzechowskich, a późniejm.in. Krasickich. Marcin Krasicki, wojewoda podolski, budowniczy zamku wKrasiczynie, ufundował w Krzywczy barokowy kościół w 1625 r. Świątynia,nosząca wezwanie Narodzenia NMP, istnieje do dziś. Jest bardzo cennymzabytkiem z przeszłości, tym bardziej, że zachowały się w niej XVIIwieczne ołtarze barokowe. Obok kościoła znajduje się spichlerz gromadzki z1804 r. Grekokatolicka cerkiew pw. Narodzenia NMP jest młodszym, ale równie pięknymzabytkiem, wzniesionym w 1843 r. Służyła ona rozległej parafiigrekokatolickiej, liczącej około 1800 parafian. Obecnie obszerna świątyniajest, niestety, nieczynna. Zachował się dawny układ urbanistyczny, zcentralnie położonym rynkiem. Należy również wspomnieć, że przy głównejalei cmentarza parafialnego znajduje się płyta upamiętniająca żołnierzypoległych 13 września 1939 r. W czasie kampanii wrześniowej w Krzywczy i sąsiednichmiejscowościach zaciekłe walki z Niemcami prowadziła 11 Karpacka DywizjaPiechoty, broniąca drogi na Przemyśl.
Przemyśl
Stanowi jedną z najpiękniejszych i najbardziej cennych miejscowości w południowo- wschodniej Polsce. Decyduje o tym nie tylko wyjątkowe położeniegeologiczne, ale też bogate dzieje miasta, udokumentowane olbrzymim zasobem źródełpisanych oraz dużą liczbą zabytków kultury materialnej, a zwłaszczaarchitektury. Miasto może się pochwalić bogatym zbiorem rzeźb i malarstwa, atakże samym układem przestrzennym. Stąd nic dziwnego, że Przemyśl także iwspółcześnie zachwyca wszystkich swą wielką urodą kresowej romantyki i odnajdawniejszych czasów budzi podziw przybyszów. Jest więc bardzo atrakcyjnymmiejscem dla turystów zdecydowanych spędzić tu urlop. Jest również doskonałąbazą wypadową dla podróżujących w Bieszczady, do krajów Europy Wschodnieji na Bałkany. Bezpośrednie sąsiedztwo wspaniałych lasów, objętych ParkiemKrajobrazowym, gwarantuje turystom z kraju i zagranicy wiele emocji. TysiącletniPrzemyśl ma do zaoferowania przeszło sześćset zabytków, na które składająsię stanowiska archeologiczne, obiekty, architektury, pomniki, kapliczki itd.Najcenniejsze zabytki znajdują się na Starym Mieście, stanowiącym obecnie południowo- zachodnią część śródmieścia. Należy wśród nich wymienić:
-Rynek - miejsce, którego nie można pominąć podczas zwiedzania miasta, jestcentralnym punktem średniowiecznej osady, otoczony starymi, renesansowymikamienicami. Niewiele z nich przetrwało do dzisiaj, większość uległalicznym przeróbkom i remontom.
- Urząd Miejski - okazały gmach znajdujący się w północnej części rynkuoznaczony nr1. Wzniesiony po 1521 r., był w posiadaniu różnych właścicieli,a przez pewien okres pełnił też funkcję koszar. W okresie międzywojennym byłsiedzibą władz miasta. W 1964 r. z okazji uroczystości 600- leciaUniwersytetu Jagiellońskiego, na ścianie gmachu umieszczono tablicę znazwiskami profesorów tej uczelni, wywodzących się z Przemyśla i ziemiprzemyskiej. Na gmachu u góry widnieje herb Przemyśla przedstawiający kroczącegoniedźwiedzia na niebieskim tle, z krzyżem u góry.
Zamek Królewski - jeden z najstarszych zabytków miasta, ulokowany w południowej części wzgórza, sięgającego 270 m n. p. m. Obecnie tworzy czworokąt zamknięty od strony południowo - wschodniej i południowo - zachodniej murami. W ostatnich latach przywrócono dawny wygląd obiektu, który pełni obecnie funkcję centrum kulturalnego Przemyśla. Odbywają się tu różnorodne imprezy kulturalne, jak: koncerty, spektakle teatralne, wystawy.
Katedra -w 1960 roku została uznana za bazylikę mniejszą. Prawdopodobnie zbudowana została na fundamentach starej świątyni pod wezwaniem św. Mikołaja z XIII wieku. W latach 1375- 1404 kościół ten pełnił funkcję łacińskiej katedry pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. Po pożarze kościoła zarządzaniem króla Władysława Jagiełły na katedrę zamieniona została cerkiew ruska znajdująca się w obrębie zamku. W miejscu spalonej postawiono nową. Wnętrze katedry zachwyca i zachęca do zwiedzania.
Barokowa wieża katedralna - znajduje się za prezbiterium katedry, wybudowana została w 1764 r. W 1907 roku została wyremontowana i odnowiona, a także zakończona hełmem. Wieża liczy 71 m wysokości i posiada krzyż, który ma 4,5 m. wysokości.
Zespół Poklasztorny Karmelitów Bosych - jest to jeden z wielu klasztorów w Przemyślu. Usytuowany jest w najwyższej części miasta, przy murach obronnych. Klasztor założony jest na planie zbliżonym do kwadratu, z dwoma wirydarzami i niewielkim kościołem na planie krzyża od zachodu. Budowla posiada bogatą dekorację stiukową oraz prezbiterium i ambonę w kształcie łodzi z XVIII wieku. Obok znajduje się murowana dzwonnica z 1880 roku.
Kolegium Jezuitów - jezuici zostali sprowadzeni do polski w 1610 r. przez biskupa Stanisława Sicińskiego, który nabył dla nich kamienicę " sadowską", a później podarował im drewniany kościół pod wezwaniem św. Piotra. Ale ten kościół nie odpowiadał potrzebom jezuitów, więc postanowili wybudować sobie murowaną świątynię i klasztor. Obecnie w budynku kościoła i klasztoru jezuitów mieści się katedra obrządku grekokatolickiego. Znajduje się tu także Muzeum Archidiecezji, założone przez biskupa Józefa Sebastiana Pelczara.
Zespół Klasztorny Reformatów - obejmuje barokowy kościół wraz z uformowanym klasztorem.
Klasztor Benedyktynów - jedna z najstarszych budowli na Zasaniu. Obecnie w zabytkowym kościele obejrzeć można zabytkowe barokowe freski St. Stroińskiego z końca XVIII w., a także rokokową kratę chóru, a w bocznych pseudo barokowych ołtarzach obrazy z XVII - XVIII w., natomiast na ołtarzu głównym alabastrowe tabernakulum.
Dworek Orzechowskiego -jeden z nielicznych, dawnych dworków Przemyśla, wybudowany prawdopodobnie w XI w., a następnie przebudowany w 1731 r. w stylu późnego baroku. Był mieszkaniem dla wielu kanonistów przemyskich.
Budynek dworca PKP - powstał w 1895 r. w stylu neobarokowym.
Wieża zegarowa - wzniesiona w latach 1775- 1777 w stylu późnobarokowym jako dzwonnica nowej cerkwi, która miała być zbudowana w miejscu poprzedniej, zniszczonej pożarem. Obecnie budynek ten jest siedzibą Ośrodka Informacji Turystycznej.
Zespół fortyfikacji twierdzy przemyskiej - jest to pozostałość największej w Europie twierdzy z czasów I wojny światowej, a zarazem najdłużej się broniącej. Odpierała 3 oblężenia. W skład twierdzy wchodzą dwa pierścienie fortów: wewnętrzny i zewnętrzny. Na szczególną uwagę zasługuje fort XVI " Zniesienie", stanowiący obecnie najciekawszy i najbardziej rozwinięty kompleks obronny, zbudowany w latach 1853- 1855. Najlepiej zachował się fort główny I-" Salis Soglio", noszący imię twórcy planów budowy twierdzy, szwajcarskiego inżyniera.
Mury obronne - to zachowane do dzisiaj relikty średniowiecznych murów obronnych miasta przy ul. Basztowej, z fragmentem Baszty Kowalskiej.
Zespół Pałacowy Lubomirskich - zbudowany został w 1887 r. na miejscu, gdzie niegdyś znajdował się zwierzyniec starosty przemyskiego, a później istniał tu folwark, nazwany od właściciela Cetnarówką. Obecnie mieści się tu Wydział Zaoczny Technikum Rolniczo - Łąkarskiego oraz Wyższa Szkoła Administracji i Zarząadzania w Przemyślu.
Kościół Franciszkanów - piękny, barokowy, z dwu wieżową fasadą kościół, wzniesiony w latach 1754 - 1777, według projektu Piotra Polejowskiego w miejscu dawnej świątyni z 1379 roku, która miała styl gotycki. Nowy kościół, mimo że budowany w stylu barokowym, wykazuje pewne wpływy klasycystyczne.
Kopiec Tatarski - usypany w kształcie podłużnego trójkąta o owalnej podstawie, posiada wymiary 100x 16 m, wysokość 12 m. Jak głosi legenda, w tym miejscu został pobity zagon tatarski w I połowie XVI wieku, a w czasie walki zginął tu chan ( Misza). W związku ze śmiercią chana, wedle wschodnich obyczajów usypano kopiec- pomnik.
Wojewódzka Biblioteka Publiczna - kiedyś Synagoga przemyska, budowana od roku 1905 do 1914. W czasie II wojny światowej, na szczęście, synagoga nie została zburzona. Niemcy wykorzystali ją jako stajnię dla koni wojskowych. Od 1 marca
1967 r. obiekt służy celom bibliotecznym. Biblioteka prowadzi kilka działów, posiada równocześnie wiele filii.
Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej - mieści się w zabytkowym pałacu z 2 połowy XIX w. Powstało w 1909 roku jako jeden z trzech działów Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu. Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej prowadzi ożywioną działalność badawczą, wystawienniczą, wydawniczą i popularyzacyjną wiedzy związanej z Przemyślem i regionem. Przemyśl to nie tylko wiele zabytków i pamiątek historycznych, ale także piękna przyroda, wiec warto zwiedzić to miasto.
Kalwaria Pacławska
Zieleń lasów,błękit nieba i kapliczek długi szereg.
Nad drzewami kościół stary i klasztorny dom
któż odgadnie, co oznacza krajobrazu opis ten?
Nie potrzeba myśleć wiele, bo to właśnie jest: Kalwaria,
Kalwaria Pacławska...
( Pieśń ku czci Matki Bożej Kalwaryjskiej)
Miejscowość usytuowana jest nawzniesieniach Pogórza Przemyskiego, ukształtowanie tego terenu przypominaautentyczne miejsce Męki Pańskiej: dwa wzniesienia przedziela głębokadolina, którą płynie rzeka Wiar. Jedna z nich pełni funkcję Golgoty,drugie- Góry Oliwnej, a Wiar zwany jest Cedronem. Fundatorami Kalwarii Pacławskiejbyły kolejno dwa rody: Fredrowie w XVII wieku i Dwerniccy w XVIII w.
Założycielem Kalwarii był Andrzej Maksymilian Fredro, kasztelan lwowski iwojewoda podolski. Decyzję o ufundowaniu sanktuarium pojął w 1655 r. Legendamówi, że bodźcem było wydarzenie podczas łowów. Fredro, który zapędziłsię za jeleniem na odległe wzgórze, ujrzał między rogami zwierza jaśniejącykrzyż. W tym miejscu postanowił wznieść Ośrodek kultu. Początkowo KalwariaPacławska była wyłącznie ośrodkiem kultu Męki Pańskiej. Pierwszy fundatorzabiegał w Stolicy Apostolskiej o przyznanie odpustów. Starał się ouczynienie Kalwarii miejscem pielgrzymek. Przełomową datą w dziejach Kalwariistał się rok 1679, kiedy w kościele znalazł schronienie obraz Matki BożejKamienieckiej, słynący dzisiaj i jako cudowny wizerunek Matki Boskiej Pacławskiej.Do sanktuarium można dojechać od strony Huwnik, drogą prowadzącą prawymbrzegiem Wiaru i leśnymi zakrętami. Docierając na szczyt wzniesienia widzimypo lewej stronie kościół i klasztor, po prawej natomiast główną ulicęosady z ciekawą zabudową drewnianą. Murowany kościół barokowy pw.Znalezienia Krzyża Św. Jest zbudowany na planie krzyża łacińskiego.Barokowe wnętrze świątyni nosi ślady wielu przeróbek i remontów. Znajdujesię tu 6 ołtarzy bocznych, który były gruntownie odnowione w latach 1864 -1865. Z tego okresu pochodzą ławki, konfesjonały, ambona oraz większośćobrazów w ołtarzach. Budynki klasztorne usytuowane są wokół czworobocznegowirydarza. W północnej części znajduje się kościół oraz jednopiętrowezabudowania, w których mieszczą się cele dla braci, refektarze, biblioteka ipokoje gościnne. Od południowego wschodu i południa przy klasztorze mieszcząsię zabudowania gospodarcze, podworskie i ogród. Kaplice Kalwarii Pacławskiejrozlokowane są na obydwu brzegach rzeki Wiar. Jest ich 42, w tym 35 murowanych.Pierwsze kaplice kalwaryjskie powstały przed założeniem klasztoru i budowąkościoła, czyli przed 1669 r. Na szczególną uwagę zasługują tzw. wrota naKalwarię, czyli dwa kamienne słupy stojące po obu stronach drogi. W tym właśniemiejscu pielgrzymki rozpoczynają ostatni etap wędrówki. Kaplice możnapodzielić na trzy zespoły: dróżki Pana Jezusa, Drogę Krzyżową Matki BożejBolesnej oraz Pogrzebu i Wniebowzięcia Matki Bożej.
Lista obiektów Kalwarii Pacławskiej:
Kaplica św. Rafała, patrona pielgrzymów
Kaplica św. Anny
Kaplica św. Gabriela Archanioła
Kaplica św. Michała
Kaplica Zaparcia się Piotra
Kaplica u Kajfasza
Kaplica Domku Matki Bożej
Kaplica- Wieczernik
Kaplica u Annasza
Kaplica Pożegnania Maryi z Apostołami
Kaplica Zaśnięcia Matki Bożej
Kaplica Jezusa Obecnego przy Zaśnięciu Matki Bożej
Kaplica Krzyż na Cedronie
Kaplica Brama Południowa ( zniszczona )
Kaplica Pogrzebu Matki Bożej ( Żydowina )
Kaplica Brama Wschodnia
Kaplica Grobu Matki Bożej
Kaplica Ogrójca
Kaplica Pojmania
Kaplica Wniebowstąpienia
Kaplica Wniebowzięcia Matki Bożej
Kaplica Umieszczenia Maryi po Prawicy Jezusa
Kaplica u Heroda
Kaplica św. Weroniki
Kaplica u Prokli
Kaplica Święte Schody ( Gradusy)
Kaplica u Piłata
Kaplica Jezusa Biorącego Krzyż na Ramiona
Kaplica Pierwszego Upadku
Kaplica Serca Matki Bożej Bolesnej
Kaplica Szymona Cyrynejczyka
Kaplica Drugiego Upadku i Koronacji Matki Bożej
Kaplica trzech Marii
Kaplica Trzeciego Upadku
Kaplica Obnażenia Pana Jezusa
Kaplica Ukrzyżowania
Kaplica Zdjęcia z Krzyża
Kaplica Złożenia do Grobu
Kaplica Matki Bożej Królowej Aniołów
Kaplica Matki Bożej Królowej Wszystkich Świętych
Kaplica Wyniesienia Maryi na Najwyższą Godność po Panu Bogu
Kaplica Pustelnia św. Marii Magdaleny.
Największym odpustem Kalwarii Pacławskiejjest święto 15 sierpnia - uroczystość Wniebowzięcia Matki Bożej. Wartowspomnieć o kulcie św. Marii Magdaleny. Jej pustelnia znajduje się z dala odinnych kaplic, w lesie na wzgórzu. Pustelnię przez długi czas zamieszkiwalimnisi. Dniami odpustowymi są: dzień Antoniego Padewskiego (13 czerwca) orazuroczystość zakonna św. Franciszka z Asyżu (4 października). Kalwaria Pacławskajest zabytkiem sztuki, architektury, kultury. Kalwaria jest echem średniowiecza,dalekiej przeszłości, elementem folkloru, dawnej obrzędowości, a przedewszystkim " Wielkim" miejscem kultu i modlitwy dla wiernych.
Pruchnik
W skład tej gminy wchodzi 10 sołectw. Gmina Pruchnik jest typowo rolnicza, najej terenie znajduje się 1716 rozdrobnionych gospodarstw. Bogata przeszłośćma odzwierciedlenie w dużej liczbie zabytków historii, do których należąm.in.. rynek z wybiegającymi z naroży ulicami, przy których znajdują siępodcieniowe, drewniane domy z XIX w., kamienny kościół gotycki z XIV w., napamiątkowy kopiec i pomnik ku czci poległych w walkach z okupantemhitlerowskim, muzeum parafialne. Pruchnik kojarzy się jednak wszystkimnajbardziej z charakterystyczną, drewnianą zabudową małomiasteczkową, składającąsię z uroczych, drewnianych domów z podcieniami. Obiekty sakralne to: zespółkościelny św. Mikołaja, obok którego znajduje się murowany spichlerz plebański,datowany na XIX wiek. W 1611 roku grekokatolicy otrzymali zgodę na budowęcerkwi. pw. Zaśnięcia Matki Bożej. W szybkim tempie cerkiew zostaławzniesiona, równie szybko przestała istnieć. Spowodowane to było licznyminieszczęściami, które spadły na miasteczko. Nowa została zbudowana w 1871r. dla społeczności greckokatolickiej, liczącej wówczas około 20 % ludnościw Pruchniku. Po wysiedleniu Ukraińców, murowana cerkiew została przebudowanai zaadoptowana na dom kultury. Obecnie mieści się w niej Biblioteka Gminna iGminny Ośrodek Kultury.
Kreśląc perspektywy rozwoju gminy, jej władze w znacznej mierze stawiają narozwój turystyki. Gmina Pruchnik może stać się w przeszłości ważnym ośrodkiemsanatoryjno- turystycznym z uwagi na występujące na jej terenie wodyborowinowe oraz wspaniałe warunki do uprawiania turystyki górskiej i sportówzimowych. Gmina posiada dogodne położenie i warunki do produkcji zdrowej żywności.
Dubiecko
Gmina położona nad Sanem, w odległości 14 km od Dynowa i 32 km od Przemyśla.Wokół miejscowości wznoszą się niewysokie, łagodne wzgórza. Dubieckozostało założone w
1407 r. Przyczynił się do tego syn Piotra Kmity, Mikołaj późniejszykasztelan przemyski.
Przeszłość historyczna miejscowościnie została zamknięta, ciągle trwa i pomnaża się, mimo licznych wojen, pożarów,epidemii i tym podobnych nieszczęść. Dla potomnych pozostało niewiele reliktówi innych materialnych dokumentów. W miejscowości na uwagę zasługują:
Kościół parafialny z lat 1934- 1952. Okazała świątynia została wzniesionana miejscu wcześniejszych drewnianych kościołów. Pierwszy pochodził z 1408r. i rozebrany został na polecenie Stadnickiego w XVI wieku, drugi spłonął.Na jego to miejsce w 1755 r. staraniem Anny ze Strzechowskich Krasickichwzniesiony został drewniany kościół w stylu późnego baroku. Rozebrano goze względu na zły stan techniczny, w 1927 roku rozpoczęto budowę obecnego. Wwyposażeniu wnętrza kościoła znajduje się XV - wieczna gotycka kropielnicajeszcze z pierwszej świątyni i wiele detali z barokowego kościółka pochodzącegoz XVIII i XIX wieku. Cerkiew greckokatolicka z lat międzywojennych, obecnienie używana stoi w miejscu dawnej drewnianej z 1753 roku, która spłonęła poI wojnie światowej. Zamek-Muzeum Ignacego Krasickiego. Położony jest naskarpie nad Sanem w południowej części miejscowości. Wzniesiony został wlatach 1771 - 1790 w miejscu dawnego zamku obronnego, spalonego w 1750 r. Byłato okazała rezydencja magnacka i ważny ośrodek życia towarzyskiegookolicznej szlachty. Po przebudowach w XIX wieku, pałac wiele stracił zeswojej ozdobnej architektury. W 1900 roku dobudowano do niego neogotycką oficynę,przebudowano dawną wieżę. Znacznie zniszczony po wojnie, remontowany ikonserwowany był w latach 1966- 1968. Do końca XIX wieku przechowywano tuarchiwum Krasickich i rodzin z nimi spokrewnionych. Znajdowały się tu licznehistoryczne zabytki, militaria, artystyczne szkło, porcelana, emalia, srebra,meble. Większość cennych przedmiotów zniszczona została lub skradzionaprzez kwaterujące w zamku wojsko rosyjskie w czasie I wojny światowej. W zamkumieściło się do niedawna Muzeum Biograficzne Ignacego Krasickiego.Zgromadzone w nim były liczne pamiątki po wybitnym poecie, myślicielu,polityku i duchownym oraz jego epoce. Zamek otacza park krajobrazowy, założonyw XIX wieku przez Różę Charczewską. Z drzew krajowych dominują dęby szypułkowe,należące przypuszczalnie do resztek poleśnych. Natomiast z drzewobcokrajowych najokazalsze są platany klonolistne oraz tulipanowce amerykańskie. Park w Dubiecku jest dziś po Krasiczynie jednym z ładniejszych ogrodówziemi przemyskiej. Piękno ich znalazło odbicie w twórczości wielu pisarzy.
Wincenty Pol tak pisał w "Senatorskiej zgodzie"
Gdyś wyjechał na dziedziniec, toś pod lipy cieniem
Ujrzał się od razu jakby pod sklepieniem;
A ta jedyna lipa za cały las stała,
A że wyżej nad drzewa w okolicy wzrosła,
I poważnie ku niebu swe czoło wyniosła,
Panując i nad zamkiem i całą przestrzenią,
Stąd w całej okolicy nazwano ją Ksienią.
Kto Krasickich Dubiecko, ten znał już i Ksienię.
I w dziedzińcu zamkowym zielone podcienia,
Gdzie całym pokoleniom wiek swobodnie spływa
I pod którym przez lato cały dom siadywał...
Tu słowik sponad Sanu przemawiał do duszy.
I tu obiady leśne, śniadania wiosenne.
Tu powitania gościa i tutaj strzemienne.
A gdy gospodarz zaklął:Czy nie wstyd ci Ksieni ?"
Toś z konia zsiąść musiał i wejść znów do sieni.
Ksieni była domem, i niby osobą,
I dla wszystkich przytułkiem, wszystkim ozdobą.
Grodzisko wczesnośredniowieczne- położonenad Sanem, znajdujące się na wzgórzu 65 m nad poziomem rzeki. Teren dawnegogrodu zajmuje płaszczyznę wzniesienia o wymiarach 150 x 200 m. Składa się zdwóch części: zachodniej - wyższej i wschodniej - niższej. W czasie badaństwierdzono tu pozostałości wału obronnego. Wewnątrz grodziska odkryto śladychat o wymiarach ok. 4 x 4 m, a po zewnętrznej stronie wałów ślady osadotwartych z tego okresu, stanowiących zaplecze grodu.
W rynku wzniesiono obelisk ku czci gen. Karola Świerczewskiego i drugi dlauczczenia pamięci ormowców, którzy w 1947 roku zginęli w walce z UPA. Napoczątku lat dziewięćdziesiątych prowadzono prace modernizacyjne w rynku.Urządzono " Plac pomnikowy", któremu nadano imię Marszałka JózefaPiłsudskiego. Przeniesione z północnej części rynku na jego zachodniąstronę dwa pomniki zostały poświęcone " Wszystkim mieszkańcom gminyDubiecko, którzy oddali życie za Ojczyznę". Na drugi pomnik powróciłapłaskorzeźba marszałka Józefa Piłsudskiego, która była przechowywanaprzez jedną z rodzin. Pomnik z tą płaskorzeźbą odsłonięto w okresie międzywojennym,a później zmieniono go, poświęcając gen. Karolowi Świerczewskiemu. Odsłonięciatych pomników dokonano 11 listopada 1992 roku. Dużo to zabytków wartychzobaczenia, ale gmina Dubiecko zaprasza też turystów chcących podziwiaćwspaniałe krajobrazy. Położenie gminy nad Sanem i duże kompleksy leśne wokółstwarzają możliwość pieszych wędrówek, grzybobrania. San jest atrakcjądla wędkarzy i kajakarzy, którzy mogą organizować spływy do Krasiczyna iPrzemyśla. Jedna z takich tras biegnie z Dynowa, leżącym po lewej stronieSanu, po 4 km mijamy Bachórzec, gdzie znajdujemy odpowiednie miejsce na biwak.Mijając kolejne miejscowości, podziwiać możemy przełom doliny Sanu, gdzierzeka zatacza rozległe pętle, przeciskając się wśród stromych zalesionychwzgórz, tworzy uroczy wąwóz. Uważać należy na mielizny. Pod koniec trasyprzepływamy obok okazałej " Białej Skały" dalej napotykamy na jaz.Jest to znak, że dopływamy do celu. Po 64 km docieramy do kempingu lub po minięciumostu kolejowego do przystani kajakowej TKKF. Będąc w Dubiecku, warto równieżzaglądnąć na ul. Śliwnicką 33. Mieszka tu Stanisław Włodyka, który mawspaniale wyposażone dwa pokoje łowieckie.
Radymno
Jest niewielkim miastem południowo - wschodniej Polski. Położonym na lessowympłaskowyżu, nad rzeką Radą, przy ważnym szlaku komunikacyjnym, drodze E -40 Kraków - Lwów. Do zabytków Radymna należy kościół parafialny podwezwaniem św. Wawrzyńca, zbudowany w latach 1724-32 przez biskupa przemyskiegoFredrę. W 1730 roku sufragan przemyski i ówczesny rektor kościoła, ks.Andrzej Pruski, poświęcił długo budowaną świątynię. Jest to budowlamurowana, w stylu zgładzonego baroku. W 1891 roku kościół został gruntowniewyremontowany i ozdobiony. Podczas I wojny światowej uległ dużymzniszczeniom. Wtedy to spłonął dach, a sklepienie częściowo spadło. Wlatach 1994-1995 kościół otrzymał nowy dach, pokryty miedzią. Fakt tenjednocześnie stanowił I etap prac renowacyjnych wykonanych z zewnątrz. Wewnątrzteż prowadzono prace remontowe, w 1997 r. zakończono odnowę ołtarza głównego.Ołtarz ten jest drewniany, trójosiowy, jednokondygnacyjny. Cokoły ustawioneuskokowo stanowią podstawę kolumnady z posągami czterech ewangelistów. Wjego centralnej części znajduje się obszerna wnęka o triforyjnym zarysie,objęta profilowaną, złoconą ramą. We wnęce na czerwonym aksamitnym tleznajduje się krucyfiks. Na zarysie obraz przedstawiający św. Wawrzyńca. Zkolei na osi wnęki mieści się tarcza objęta girlandami, w zwieńczeniu zaśrondo z przedstawieniami św. Sebastiana. We wnętrzu kościoła uwagę zwracazabytkowa ambona z bogatą dekoracją. W rogu, obok ołtarza bocznego, znajdujesię przykuwająca wzrok chrzcielnica, głównie przez jej zwieńczenie, na którymjest figura Chrystusa i św. Jana Chrzciciela podczas chrztu w Jordanie.Chrzcielnica typu kielichowego pochodzi z I poł. XVIII wieku. Czasza pokrytajest zdobionymi od góry trzema rzędami ornamentu liściastego ułożonego łuskowo.Jak wiadomo, Radymno w 1384 r. zostało nadane biskupstwu przemyskiemu. Następniew 1431 r. osada otrzymała prawa miejskie. Herb miasta posiadał wizerunek,przedstawiający infułę papieską, co było zrozumiałe, zważywszy na fakt,kto był właścicielem Radymna. Niebawem też biskupi przemyscy wznieśli wRadymnie swoją rezydencję, przez co miasto zyskało na znaczeniu. Podobnie jakwszystkie rezydencje dostojników kościelnych i świeckich owa radymieńska stałasię ośrodkiem miejscowego życia społecznego, kulturalnego, a być może ipolitycznego. Niestety, rezydencja nie przetrwała do czasów obecnych. Wcześniejzdewastowana i zniszczona, została rozebrana na początku XIX wieku. Pozostałypo niej jedynie ślady fortyfikacji i towarzyszących zabudowań. Rezydencjabiskupów przemyskich znajdowała się na niewielkim wzgórzu, naprzeciw miasta,przy ujściu rzeki Rady do Sanu, na przedmieściu nazywana Skołoszowem. Wśródzabytków należy wyróżnić jeszcze spichlerz z XIX wieku przy ul. Budowlanychi synagogę.
Żurawica
Pierwsza informacja źródłowa na temat Żurawicy pochodzi z 1387 r., kiedy toWładysław Jagiełło nadał wieś, dotąd królewską, w dziedziczneposiadanie rycerzom ze Sprowy herbu Odrowąż. Następnie dokumentem datowanymna 15 września 1388 roku król, na prośbę Jaśka ze Sprowy herbu Odrowąż,przeniósł jego wsie z prawa polskiego na magdeburskie. Jedną z tych wsi byławłaśnie Żurawica. Warto wiedzieć, że pierwszy, drewniany dwór ocharakterze obronnym powstał w Żurawicy jeszcze w XVI wieku, zapewne za czasówLubomirskich. Zbudowany był na niewielkim wzniesieniu, a dodatkowo broniły goumocnienia ziemne w typie bastionowym. Ślady tych umocnień można rozpoznaćjeszcze, korzystał z nich m.in. " Diabeł" Stadnicki i jego synowie.Obecny dwór wzniesiony został w pobliżu owej forteczki, najpewniej u schyłkuXVIII wieku Początkowo miał mniejsze, niż obecnie wzniesiony, ale w XIX wiekubył kilkakrotnie rozbudowywany, Zabytek składa się z dwóch części. Urokucałości dodaje dach łamany, w tzw. stylu polskim, kryty gontem. Druga częśćzabytku powstała z pewnością później, była to oficyna dworska, pełniącarolę zaplecza gospodarczego, dobudowana do strony południowej. Dwór otoczonybył parkiem krajobrazowym, powstałym zapewne równocześnie z dworem u schyłkuXVIII wieku. Znajdowało się tu wiele cennych okazów drzew, takżeegzotycznych. Niestety dziś z dawnego założenia pozostały tylko smutneresztki. Parafia żurawicka wg tradycji powstała w 1416 r. przypuszcza się żeutworzono ją jednak nieco wcześniej, skoro w 1406 r. mowa jest o otrzymanymprzez nią uposażeniu. Pierwotna świątynia istniała do połowy XVI wieku. W1580 r. powstał kolejny kościół, pod wezwaniem św. Mateusza i św.Katarzyny. Niestety, zabytek nie przetrwał burzliwego początku XX wieku, najego miejscu wybudowano istniejący dziś kościół Niepokalanego Poczęcia NMP.Fort XII Werner- nazwa jego pochodzi od inżyniera J. Wernera, budowniczegoobiektu, a powstał on ok. 1880 r. Służył jako fort artyleryjski - tuznajdowały się stanowiska artylerii broniącej pobliskiej linii kolejowe, wiodącejw stronę Jarosławia. Obecnie fort jest użytkowany przez stacjonującą w Żurawicyjednostkę wojskową, jako magazyn sprzętu wojskowego.
Medyka
Okolice Medyki były z dawien dawna zasiedlane, o czym świadczą śladyobozowisk człowieka na tym terenie z okresu paleolitu. Obecnie Medyka jest gminąliczącą ok. 6175 mieszkańców i zajmuje 6067 ha. Szczególną atrakcjąturystyczną są leżące w jej obrębie ruiny fortów twierdzy przemyskiej zczasów I wojny światowej. Południowa część szlaku fortecznego stwarza możliwośćodwiedzenia fortów twierdzy, leżących na prawym brzegu Sanu. Całość trasymożna przebyć etapami, ponieważ wszystkie miejscowości, przy których leżąforty, np. Siedliska, Jaksmanice mają dogodne połączenie z Przemyślem. Zamekmedycki istniał już na początku XV wieku, częstym gościem w nim był nawyspie otoczonej wodami jeziora Medyka, co dodatkowo utrudniało napastnikomjego zdobycie. Brak należytej opieki nad budowlą ze strony dzierżawców, jakrównież najazdy tatarski przyczyniły się do stopniowej dewastacji zamku.Dalsze losy zamku nie są znane, do dzisiaj zachowały się jedynie pozostałościfortyfikacji ziemnych z XVI wieku. Pod koniec wieku XVIII w jego miejsce AntoniLubomirski wzniósł murowany pałac. Po II wojnie światowej z dawnego zespołuocalała jedynie murowana oficyna oraz XIX wieczny dom letni na wyspie otoczonyparkiem. W parku znajduje się kopiec Jagiełły oraz głaz z tablicą pamiątkowąku pamięci Jana Gwalberta Pawlikowskiego. Oprócz wspomnianego już domuletniego i oficyny, do nielicznych zabytków należy zaliczyć jeszcze drewnianykościół parafialny pw. Św. Piotra i Pawła, zbudowany w latach 1607- 1608,przebudowany w 1850 r. oraz drewnianą dzwonnicę z XVIII wieku. Ważnym punktemjest przejście graniczne z Ukrainą i kolejowy port przeładunkowy. W 1998 rokunastąpiło uruchomienie pieszego przejścia granicznego, na czym skorzystalimieszkańcy przygranicznych miejscowości. W planach związanych z obsługąruchu turystycznego jest stworzenie wolnego obszaru celnego.
